Bir işyerinde çalışırken ölen işçilerin yakınlarına ölüm aylığı bağlanması en temel sosyal güvenlik haklarından biridir. Ayrıca, cenaze ödeneği, ölüm aylığı bağlanamaması durumunda toptan ödeme, kız çocuklarının evlenme ödeneği alma gibi hakları vardır. Ancak hak sahibi olan birçok aile bilmediği için bunlardan yararlanamıyor. Sigortasız çalıştırılmış olanların ilgili işyerinde çalıştığı ispatlanabilirse, ailenin tüm haklarını alabilmesi de mümkündür.
Öncelikle, kişinin öldüğü tarihte belirli prim ödeme gün sayısının tamamlanmış olması gerekmektedir. Diğer önkoşul da yazılı istekte bulunmak.
Ancak şunu belirtelim ki, kuruma olan borçlarda sigortalılara ulaşabilen SGK, kurumdan alacağı olan hak sahipleri söz konusu olduğunda, nedense yazılı başvuru şartını koşuyor. Örneğin birçok kişi ödenekler için başvuruda bulunmadığı için bu paralar kuruma kalıyor.
Ölüm aylığına dönecek olursak; ölüm aylığı:
“En az 1800 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş veya 4/1 (a) bendi kapsamında (SSK) sigortalı sayılanlar için, her türlü borçlanma süreleri hariç en az 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş (…) durumda iken ölen sigortalının hak sahiplerine, yazılı istekte bulunmaları hâlinde bağlanır” denmektedir.
1800 prim gün sayısıyla, kesintili veya kesintisiz çalışma hayatı boyunca bu kadar prim gün sayısını tamamlamış olanlar kastediliyor. Eğer primi hep 30 gün üzerinden yatırılmış ise, bu, çeşitli zamanlarda olsa da toplamda 5 yıl çalışmış olanlar kastediliyor. Bu seçenekte, ölen kişilerin yakınları, 5510 sayılı kanunla birlikte getirilmiş olan “borçlanma hakkı”nı, kişinin ölümünün ertesinde de kullanabiliyorlar.
İkinci seçenek olan 5 yıldan beri sigortalı bulunup, toplam 900 gün prim gün sayısını tamamlamış olma şartı ise yalnızca 4/1 (a) bendi kapsamında (SSK) çalışmış olanları kapsıyor ve bu seçenekte borçlanma süreleri hariç tutuluyor.
Hangi süreler borçlanılabilir?
Şimdi, borçlanılabilecek süreler hangileri, ona bakalım. Bu süreler ölüm aylığına hak kazanabilmeleri için, kişinin vefatından sonra aileleri tarafından ödenmek suretiyle yukarıda belirttiğimiz 1800 güne tamamlanabilecek borçlanma süreleridir:
* Kadınlar için ücretsiz doğum ya da analık izni ve 4/1 (a) (SSK) sigortalı kadının, iki defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla hizmet akdine istinaden işyerinde çalışmaması ve çocuğunun yaşaması şartıyla talepte bulunulan süreleri,
* Er veya erbaş olarak silâh altında veya yedek subay okulunda geçen süreleri,
* 4/1 (c) bendi kapsamında (kamu çalışanı) olanların, personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri,
* Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri,
* Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri,
* Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri,
* Grev ve lokavtta geçen süreleri,
* Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri,
* Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden ay başına kadar açıkta geçirdikleri süreleri,
* 13/2/2011’de yürürlüğe giren 6111 sayılı kanunun 30 maddesine göre bu tarihten sonraki sürelere ilişkin olmak üzere, kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreleri,
* Yurt dışında resmî öğrenci olarak geçen öğrenim sürelerinin 18 yaşının tamamlanmasından sonraki döneme ait olan kısmı.
* Ayrıca 3201 sayılı kanun çerçevesinde yurtdışında geçen çalışma süreleri ile yurtdışında ikamet etmiş olan kadınların çalışmadan geçen süreleri de borçlanılabilen sürelerdir.
Cenaze ödeneği, ölüme bağlı toptan ödeme şartlarını bir başka yazıya bırakalım…
Kaynak: Yenidünya İnternet Gazetesi http://www.yenidunya.biz/yazi/1314/olum-ayligindan-dogan-haklar
